Cách sơ cứu đơn giản, cha mẹ nào cũng cần biết
Trẻ nhỏ vốn hiếu động, đi bò khắp nhà nên việc xảy ra các chấn thương là điều không thể tránh khỏi. Đôi lúc những vết thương rất nhỏ, không cần điều trị thuốc và sẽ tự lành, nhưng một số cha mẹ không biết cách xử lý và sơ cứu đúng có thể làm vết thương nhiễm trùng và gây phức tạp trong điều trị. Hơn nữa, một số chấn thương bình thường và không để lại vết thương (như chấn thương đầu) cũng có thể gây nguy hiểm tính mạng của trẻ nếu cha mẹ không biết cách xử lý và theo dõi. Nhận biết sự cần thiết về một số kĩ năng cơ bản để giúp các bé sống khỏe mạnh và an toàn, bài viết này sẽ đề cập đến 1 số nhận biết cơ bản về mức độ tổn thương và xử lý nhanh để cha mẹ kịp thời giúp trẻ.
Trẻ bị bé khác cắn
Chuyện 2 trẻ cắn nhau là rất thông thường. Đặc biệt khi trẻ có 3 cái răng trở lên. Ngày nay, hầu hết các bé đều được tiêm phòng nên vết cắn không đáng lo ngại nếu nó không chảy máu nhiều. Tuy nhiên không cằm được hoặc nhìn thấy 2 lớp thịt màu khác nhau. Cha mẹ bình tĩnh xử lý tình huống như sau:
- Tách 2 trẻ ra xa, đừng la mắng trẻ cắn, mà bế bé bị cắn ra chỗ khác và vỗ bé nín. Khi bé bình tĩnh, thì tiếp tục làm các bước sau.
- Cho 3 giọt xà bông tắm của trẻ vào cái thau nhỏ để bé ngâm vết cắn 30 giây và sau đó dùng cái ly múc nước sạch xối vào vết thương 5-6 lần để sạch xà phòng.
- Lau khô bằng khăn sạch, đừng chà xát kì cọ làm trẻ đau.
- Nếu vết thương sưng đỏ, mưng mủ, trẻ sốt nhẹ, mệt mỏi thì cho bé đi viện ngay để xử lý. Trong 24 giờ nếu vết cắn bình thường thì không gì lo lắng.
Nếu biết bé bị cắn bởi 1 bé có bệnh truyền nhiễm nào đó (như HIV), thì sau khi xử lý bằng xà phòng như trên 1 phút, cho vết cắn dưới vòi nước chảy 20 phút và đưa bé đi viện trong 2 giờ sau đó để xử lý tiếp.
>> Xem thêm: Bổ sung vitamin tăng sức đề kháng cho trẻ đúng cách
Trẻ bị côn trùng đốt
Việc trẻ bị muỗi, kiến hoặc côn trùng cắn là chuyện rất hay xảy ra. Da bé cũng rất nhạy cảm với một số hóa chất tiết ra từ vết cắn của côn trùng mà có những biểu hiện triệu chứng từ nhẹ đến nặng khác nhau. Có bé thì chỉ ngứa, đỏ bình thường, nhưng có bé sẽ sưng và xuất hiện bội nhiễm hoặc nhiễm trùng cơ hội (gây bệnh lý chốc lỡ), hoặc có bé sẽ nóng sốt (có thể do phản ứng dị ứng diễn ra).
* Cách xử lý khi bị côn trùng đốt
- Rửa vết cắn bằng nước sạch 3 lần bằng cách đổ nhẹ nước lên vùng cắn. Lưu ý: chỉ áp dụng cho vết cắn không chảy máu.
- Dùng khăn nhúng nước lạnh đắp lên vết cắn 20 phút để giảm nhẹ sưng và làm trẻ dễ chịu.
- Cắt ngắn móng tay của bé để hạn chế bé gãi gây lở và đỏ vết cắn.
- Nếu tình trạng có sưng đỏ và đau cho bé, có thể dùng kem thoa chứa hydrocortisone (1%) hoặc bột nổi pha với 1 ít nước tạo dạng hồ sệt đắp lên vết cắn.
- Tình trạng không giảm nhẹ sau vài ngày thì nên tư vấn chuyên gia sức khỏe.
- Không bôi dầu xanh, dầu gió lên vết đốt.
- Nếu trẻ bị ong đốt lên miệng hoặc cổ hoặc bị đốt hơn 10 chỗ cũng nên tư vấn chuyên gia sức khỏe.
- Nếu trẻ biểu hiện mệt mỏi, sưng đỏ, triệu chứng phức tạp, khó thở gia tăng sau 24 giờ bị đốt, nên tư vấn chuyên gia sức khỏe.
- Đa phần các trường hợp vết cắn sẽ lành sau vài ngày.
Trẻ bị ngã đụng đầu
Trẻ ngã hoặc đi, bò đụng trúng đầu là rất thông thường với các bé dưới 4 tuổi. Hầu hết, nếu đụng trúng nhẹ, trẻ sẽ không khóc mà tiếp tục chơi tiếp. Tuy nhiên, triệu chứng nghiêm trọng của chấn thương đầu có thể trì hoãn đến vài giờ hoặc sang ngày hôm sau. Nên cha mẹ dễ bỏ sót. Đến lúc phát hiện thì tổn thương đã khó phục hồi. Một số điều cha mẹ nên lưu ý như sau:
- Độ cao trẻ ngã: nếu trẻ ngã từ độ cao bằng hoặc cao hơn chiều dài của bé thì có thể gây chấn thương nghiêm trọng đến bé.
- Tư thế ngã: ngã nằm ngửa hoặc nghiêng sẽ nghiêm trọng hơn trẻ ngã úm.
- Vị trí vết thương: vùng tổn thương phía sau ót, bên hông sẽ nhiều và nghiêm trọng hơn tổn thương trước trán.
Mặc dù sau khi ngã trẻ không khóc nhiều hoặc vết thương không rõ ràng, cha mẹ chú ý theo dõi trẻ liên tục nghiêm ngặt trong 6h từ lúc trẻ ngã và ghi nhận tất cả biểu hiện của trẻ sau khi ngã. Nếu có bất kì các dấu hiệu sau thì nên cho trẻ vào viện, chụp hình, thăm khám để xử lý kịp thời:
+Mất ý thức (lờ đờ, ngủ li bì). Tình trạng này có thể gặp ngay khi va động mạnh. Tuy nhiên nếu kéo dài quá 2h hoặc tình trạng này thường diễn ra trong 6h theo dõi (trẻ hay ngủ li bì khi chỉ vừa bú hoặc thích nằm không thich chơi).
+Mất đáp ứng: Cha mẹ nên hỏi trẻ thường xuyên, cứ mỗi 30 phút để gây chú ý cho trẻ. Nếu trẻ thường phản ứng lại thì không sao.
+Nhiều hơn 2 lần ói vô thức (không phải lúc ăn nhợn ói)
+Vết thương xưng và có sự xuất huyết dưới da. Máu có thể chảy ra từ tai và khóe mắt. Lúc này, cha mẹ gọi cấp cứu ngay (chú ý lúc bé ngủ vào buổi tối)
+Trẻ không thể tự nâng cánh tay hoặc chân. Bạn sẽ thấy trẻ ít di chuyển, thường thích nằm, ít vận động. Bé lớn bạn yêu cầu bé nâng chân tay lên. Trẻ nhỏ bạn đưa món đồ chơi bé thích để bé cầm, nếu bé không nâng tay lên cầm có thể là 1 dấu hiệu.
+Thấy xuất hiện những vùng xanh đen sau tai và dưới mắt
+Trẻ khóc hoặc than đau hơn 50 phút
+Trẻ lớn sẽ thấy chóng mặt. Trẻ nhỏ bỏ bú/bỏ ăn, khóc không lớn nhưng dai.
Nếu không có những biểu hiện này trong 6h đầu, cha mẹ nên tiếp tục theo dõi 24h nữa.
*Cách xử lý khi trẻ bị ngã va đầu:
-Ôm trẻ vào lòng và vỗ trẻ bình tĩnh. Kiểm tra mức độ ý thức của trẻ bằng cách: nói chuyện với bé để trẻ nghe giọng bạn, nhìn trẻ để bé nhìn bạn, chạm vuốt ve bàn tay và bàn chân bé để bé có nhận thức.
- Nếu vết thương xưng đỏ thì dùng 1 túi đá (icepack) để lên vết thương 10 phút. Trong lúc đó. bạn luôn trò chuyện với bé như trên để kiểm tra mức độ còn ý thức của bé.
-Nếu vết thương chảy máu, dùng một miếng vải sạch để vào vết thương, giữ chặt để máu không chảy ra. Nên cho bé vào viện để kiểm tra.
-Nếu bé không có vết thương rõ ràng thì nên theo dõi bé 6 giờ nghiêm ngặt như trên, sau đó là 24 giờ.
>>Xem thêm: Trẻ bị táo bón chậm tăng cân, cha mẹ nên làm gì
Trẻ bị bé khác cắn
Chuyện 2 trẻ cắn nhau là rất thông thường. Đặc biệt khi trẻ có 3 cái răng trở lên. Ngày nay, hầu hết các bé đều được tiêm phòng nên vết cắn không đáng lo ngại nếu nó không chảy máu nhiều. Tuy nhiên không cằm được hoặc nhìn thấy 2 lớp thịt màu khác nhau. Cha mẹ bình tĩnh xử lý tình huống như sau:
- Tách 2 trẻ ra xa, đừng la mắng trẻ cắn, mà bế bé bị cắn ra chỗ khác và vỗ bé nín. Khi bé bình tĩnh, thì tiếp tục làm các bước sau.
- Cho 3 giọt xà bông tắm của trẻ vào cái thau nhỏ để bé ngâm vết cắn 30 giây và sau đó dùng cái ly múc nước sạch xối vào vết thương 5-6 lần để sạch xà phòng.
- Lau khô bằng khăn sạch, đừng chà xát kì cọ làm trẻ đau.
- Nếu vết thương sưng đỏ, mưng mủ, trẻ sốt nhẹ, mệt mỏi thì cho bé đi viện ngay để xử lý. Trong 24 giờ nếu vết cắn bình thường thì không gì lo lắng.
Nếu biết bé bị cắn bởi 1 bé có bệnh truyền nhiễm nào đó (như HIV), thì sau khi xử lý bằng xà phòng như trên 1 phút, cho vết cắn dưới vòi nước chảy 20 phút và đưa bé đi viện trong 2 giờ sau đó để xử lý tiếp.
>> Xem thêm: Bổ sung vitamin tăng sức đề kháng cho trẻ đúng cách
Trẻ bị côn trùng đốt
Việc trẻ bị muỗi, kiến hoặc côn trùng cắn là chuyện rất hay xảy ra. Da bé cũng rất nhạy cảm với một số hóa chất tiết ra từ vết cắn của côn trùng mà có những biểu hiện triệu chứng từ nhẹ đến nặng khác nhau. Có bé thì chỉ ngứa, đỏ bình thường, nhưng có bé sẽ sưng và xuất hiện bội nhiễm hoặc nhiễm trùng cơ hội (gây bệnh lý chốc lỡ), hoặc có bé sẽ nóng sốt (có thể do phản ứng dị ứng diễn ra).
* Cách xử lý khi bị côn trùng đốt
- Rửa vết cắn bằng nước sạch 3 lần bằng cách đổ nhẹ nước lên vùng cắn. Lưu ý: chỉ áp dụng cho vết cắn không chảy máu.
- Dùng khăn nhúng nước lạnh đắp lên vết cắn 20 phút để giảm nhẹ sưng và làm trẻ dễ chịu.
- Cắt ngắn móng tay của bé để hạn chế bé gãi gây lở và đỏ vết cắn.
- Nếu tình trạng có sưng đỏ và đau cho bé, có thể dùng kem thoa chứa hydrocortisone (1%) hoặc bột nổi pha với 1 ít nước tạo dạng hồ sệt đắp lên vết cắn.
- Tình trạng không giảm nhẹ sau vài ngày thì nên tư vấn chuyên gia sức khỏe.
- Không bôi dầu xanh, dầu gió lên vết đốt.
- Nếu trẻ bị ong đốt lên miệng hoặc cổ hoặc bị đốt hơn 10 chỗ cũng nên tư vấn chuyên gia sức khỏe.
- Nếu trẻ biểu hiện mệt mỏi, sưng đỏ, triệu chứng phức tạp, khó thở gia tăng sau 24 giờ bị đốt, nên tư vấn chuyên gia sức khỏe.
- Đa phần các trường hợp vết cắn sẽ lành sau vài ngày.
Trẻ bị ngã đụng đầu
Trẻ ngã hoặc đi, bò đụng trúng đầu là rất thông thường với các bé dưới 4 tuổi. Hầu hết, nếu đụng trúng nhẹ, trẻ sẽ không khóc mà tiếp tục chơi tiếp. Tuy nhiên, triệu chứng nghiêm trọng của chấn thương đầu có thể trì hoãn đến vài giờ hoặc sang ngày hôm sau. Nên cha mẹ dễ bỏ sót. Đến lúc phát hiện thì tổn thương đã khó phục hồi. Một số điều cha mẹ nên lưu ý như sau:
- Độ cao trẻ ngã: nếu trẻ ngã từ độ cao bằng hoặc cao hơn chiều dài của bé thì có thể gây chấn thương nghiêm trọng đến bé.
- Tư thế ngã: ngã nằm ngửa hoặc nghiêng sẽ nghiêm trọng hơn trẻ ngã úm.
- Vị trí vết thương: vùng tổn thương phía sau ót, bên hông sẽ nhiều và nghiêm trọng hơn tổn thương trước trán.
Mặc dù sau khi ngã trẻ không khóc nhiều hoặc vết thương không rõ ràng, cha mẹ chú ý theo dõi trẻ liên tục nghiêm ngặt trong 6h từ lúc trẻ ngã và ghi nhận tất cả biểu hiện của trẻ sau khi ngã. Nếu có bất kì các dấu hiệu sau thì nên cho trẻ vào viện, chụp hình, thăm khám để xử lý kịp thời:
+Mất ý thức (lờ đờ, ngủ li bì). Tình trạng này có thể gặp ngay khi va động mạnh. Tuy nhiên nếu kéo dài quá 2h hoặc tình trạng này thường diễn ra trong 6h theo dõi (trẻ hay ngủ li bì khi chỉ vừa bú hoặc thích nằm không thich chơi).
+Mất đáp ứng: Cha mẹ nên hỏi trẻ thường xuyên, cứ mỗi 30 phút để gây chú ý cho trẻ. Nếu trẻ thường phản ứng lại thì không sao.
+Nhiều hơn 2 lần ói vô thức (không phải lúc ăn nhợn ói)
+Vết thương xưng và có sự xuất huyết dưới da. Máu có thể chảy ra từ tai và khóe mắt. Lúc này, cha mẹ gọi cấp cứu ngay (chú ý lúc bé ngủ vào buổi tối)
+Trẻ không thể tự nâng cánh tay hoặc chân. Bạn sẽ thấy trẻ ít di chuyển, thường thích nằm, ít vận động. Bé lớn bạn yêu cầu bé nâng chân tay lên. Trẻ nhỏ bạn đưa món đồ chơi bé thích để bé cầm, nếu bé không nâng tay lên cầm có thể là 1 dấu hiệu.
+Thấy xuất hiện những vùng xanh đen sau tai và dưới mắt
+Trẻ khóc hoặc than đau hơn 50 phút
+Trẻ lớn sẽ thấy chóng mặt. Trẻ nhỏ bỏ bú/bỏ ăn, khóc không lớn nhưng dai.
Nếu không có những biểu hiện này trong 6h đầu, cha mẹ nên tiếp tục theo dõi 24h nữa.
*Cách xử lý khi trẻ bị ngã va đầu:
-Ôm trẻ vào lòng và vỗ trẻ bình tĩnh. Kiểm tra mức độ ý thức của trẻ bằng cách: nói chuyện với bé để trẻ nghe giọng bạn, nhìn trẻ để bé nhìn bạn, chạm vuốt ve bàn tay và bàn chân bé để bé có nhận thức.
- Nếu vết thương xưng đỏ thì dùng 1 túi đá (icepack) để lên vết thương 10 phút. Trong lúc đó. bạn luôn trò chuyện với bé như trên để kiểm tra mức độ còn ý thức của bé.
-Nếu vết thương chảy máu, dùng một miếng vải sạch để vào vết thương, giữ chặt để máu không chảy ra. Nên cho bé vào viện để kiểm tra.
-Nếu bé không có vết thương rõ ràng thì nên theo dõi bé 6 giờ nghiêm ngặt như trên, sau đó là 24 giờ.
>>Xem thêm: Trẻ bị táo bón chậm tăng cân, cha mẹ nên làm gì
